Η ιδέα του ARTCOM

Σύμφωνα με έναν διάσημο ορισμό από το Psychology Today, η καλλιτεχνική θεραπεία (art-therapy) “περιλαμβάνει τη χρήση δημιουργικών τεχνικών όπως το σχέδιο, τη ζωγραφική, το κολάζ, τον χρωματισμό ή τη γλυπτική για να βοηθήσουν τους ανθρώπους να εκφραστούν καλλιτεχνικά και να εξετάσουν τους ψυχολογικούς και συναισθηματικούς απόηχους μέσα στην τέχνη τους”, αλλά τί είναι η καλλιτεχνική θεραπεία για το έργο ARTCOM μετά από 2 χρόνια εξερεύνησης και εμπειρίας;

Η ιδέα της καλλιτεχνικής θεραπείας ως εργαλείου κοινωνικής ενσωμάτωσης προκύπτει από την έρευνα που πραγματοποίησε η συνεργασία για να βρεθεί ένας τρόπος για να υποστηριχτούν συγκεκριμένα οι νέοι από διαφορετικό υποβαθμισμένο υπόβαθρο δημιουργώντας αντίκτυπο σε όλες τις χώρες που συμμετέχουν στο σχέδιο. Δύο ήπειροι, η Αφρική και η Ευρώπη, που συναντιούνται και μιλάνε μεταξύ τους για να προωθήσουν κοινές αξίες και οράματα, ανταλλάσσοντας γνώσεις και εμπειρίες κάτω από την ομπρέλα της καλλιτεχνικής θεραπείας. Για να ακολουθήσει αυτούς τους φιλόδοξους στόχους, το έργο ARTCOM ανέπτυξε μια μεθοδολογία και ένα σύνολο δραστηριοτήτων και εργαστηρίων για την προώθηση της κοινωνικής ένταξης χωρίς σύνορα των νέων, δημιουργώντας την ιδέα της καλλιτεχνικής θεραπείας.

Οι ρίζες

Η στρατηγική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη Νεολαία 2010-2018 και ορισμένες προτεραιότητες που ορίζονται στην έκθεση της ΕΕ για τη Νεολαία (2015) υπογράμμισαν τη σημασία της κοινωνικής ενσωμάτωσης ως εργαλείου για τη στήριξη των περιθωριοποιημένων νέων με σκοπό την αύξηση των ευκαιριών στη ζωή τους και επίσης η εργασία με νέους να αξιοποιήσει στο έπακρο τη δυναμική της. Η αύξηση της κοινωνικής ένταξης των νέων και η προώθηση μεγαλύτερης συμμετοχής στη δημοκρατική και την κοινωνική ζωή αποτελούν προτεραιότητες που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην επίτευξη της Διακήρυξης του Παρισιού (2015) και του ψηφίσματος για το ρόλο του διαπολιτισμικού διαλόγου, της πολιτιστικής πολυμορφίας και της εκπαίδευσης στην προώθηση των θεμελιωδών αξιών της ΕΕ (2016) με στόχο τη πρόληψη της περιθωριοποίησης, της ριζοσπαστικοποίησης, της μισαλλοδοξίας και του ρατσισμού. Ο ρόλος της εκπαίδευσης και των συμβούλων νέων είναι ουσιαστικής σημασίας για την ενίσχυση της κοινωνικής ένταξης και την προώθηση των κοινών αξιών της ΕΕ σε όλες τις μειονεκτούσες ομάδες νέων.

Όλοι οι παραπάνω στόχοι και προτεραιότητες θα μπορούσαν να υποστηριχθούν από την καλλιτεχνική θεραπεία, η οποία αποδείχθηκε ότι είναι ένα εργαλείο για τη βελτίωση της κοινωνικής ευημερίας και των βασικών δεξιοτήτων της περιθωριοποιημένης νεολαίας. Μπορεί να συγκεντρώσει και να προωθήσει την επικοινωνία και την κατανόηση μεταξύ ανθρώπων από διαφορετικό πολιτισμικό και κοινωνικό υπόβαθρο.

Το ταξίδι

Η συνεργασία των εταίρων του ARTCOM ξεκίνησε το ταξίδι της με σκοπό να ερευνήσει το νόημα της καλλιτεχνικής θεραπείας μέσα από μια γενική επισκόπηση ανά χώρα που θα διευκόλυνε τον προσδιορισμό μιας κοινής ιδέας για τον όρο (καλλιτεχνική θεραπεία) μέσα στο πρόγραμμα. Αυτό το μακρύ ταξίδι που έγινε από τη διεθνή εμπειρία και διεθνείς εξερευνήσεις δημιούργησε τη μεθοδολογία του ARTCOM.

Κατά τη διάρκεια του έργου, η συνεργασία είχε ως αποτέλεσμα μια καινοτόμο προσέγγιση που γεννήθηκε από την πλούσια διεθνή και διαπολιτισμική οπτική των συμβαλλόμενων οργανισμών. Αυτό το στοιχείο συνέργειας αναπτύχθηκε από τη στενή συνεργασία μεταξύ των χωρών της ΕΕ και της Αφρικής – και επιπλέον – δημιουργώντας νέα δίκτυα σε τοπικό και διεθνές επίπεδο για να αφήσει ένα σημάδι στα άτομα.

Όλες οι φάσεις του έργου ήταν απαραίτητες για τη δημιουργία σημαντικών ορόσημων και μαθησιακών εμπειριών πάνω στην καλλιτεχνική θεραπεία. Από την εναρκτήρια συνάντηση (Ιταλία, Φεβρουάριος 2018), που προώθησε ανοικτές συζητήσεις μεταξύ των εταίρων, συμβάλλοντας στην εμπλουτισμό της εμπειρίας και των γνώσεων από τα έργα των οργανισμών πάνω στο θέμα, μέχρι και την τελική συνάντηση που συνέβαλε στην ανακεφαλαίωση των επιτυχημένων αποτελεσμάτων μετά από δύο χρόνια σπουδών και έρευνας.

Μέσω δράσεων κινητικότητας, οι συμβαλλόμενοι οργανισμοί κεφαλαιοποίησαν όλη την προηγούμενη εμπειρία στο θέμα δοκιμάζοντας τη μεθοδολογία και τα εργαλεία σε διαφορετικά πλαίσια και στόχους, συμβάλλοντας στη βελτίωση του αντίκτυπου του έργου σε τοπικό επίπεδο. Έως κάποιο βαθμό, όλοι οι εταίροι εξοικειώθηκαν με τη διαχείριση δραστηριοτήτων κινητικότητας και διεθνών προγραμμάτων. Το «προϊόν του έργου» που προκύπτει είναι κάτι που συνδέει τους ανθρώπους και όλους τους οργανισμούς, μια καθαρή εκδήλωση κοινών προσπαθειών που βασίζονται σε ισχυρές σχέσεις μεταξύ των συνεργατών.

Τα αποτελέσματα της έρευνας

Η καλλιτεχνική θεραπεία είναι μια μέθοδος, ένα επάγγελμα που στηρίζεται στ οθέμα των ανθρώπινων υπηρεσιών που στοχεύει στον εμπλουτισμό των ατόμων, των οικογενειών και των κοινοτήτων μέσω μιας δημιουργικής διαδικασίας τέχνης που περιλαμβάνει ψυχολογικές και ψυχοθεραπευτικές μεθοδολογίες.

Ξεκίνησε στα μέσα του 20ού αιώνα ως επάγγελμα στο ευρωπαϊκό έδαφος από τους ψυχολόγους ως ένας τρόπος βελτίωσης της ψυχικής υγείας των ασθενών τους. Από τότε έχει δει πολλές εξελίξεις σε διάφορες κατευθύνσεις, ενσωματώνοντας όλους τους τύπους και μορφές τέχνης ως εργαλεία για την επιτυχία της.

Η καλλιτεχνική θεραπεία χρησιμοποιείται για τη βελτίωση των γνωσιακών και αισθητηριακών κινητικών λειτουργιών, την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και της αυτογνωσίας, την καλλιέργεια συναισθηματικής ανθεκτικότητας, την προώθηση της διορατικότητας, την ενίσχυση των κοινωνικών δεξιοτήτων, τη μείωση και επίλυση συγκρούσεων και αγωνιών και την ανάδειξη κοινωνικής και οικολογικής αλλαγής.

Σε παγκόσμια κλίμακα, υπάρχουν διαφορετικές μεθοδολογίες και τρόποι εργασίας από τους καλλιτεχνικούς θεραπευτές. Μεταξύ αφρικανικών και ευρωπαϊκών χωρών υπάρχουν διαφορές στον τρόπο με τον οποίο εργάζονται οι επαγγελματίες αλλά και στον τύπο των μεθοδολογιών που χρησιμοποιούν για να βοηθήσουν τους συμμετέχοντες.

Καταρχάς, για πολλούς πολιτισμούς από την αφρικανική ήπειρο, η έκφραση του σώματος και του νου παίζει σημαντικό ρόλο στην ευημερία, που σημαίνει ότι η καλλιτεχνική θεραπεία ή γενικά, η χρήση της τέχνης για τη βελτίωση της ψυχολογικής κατάστασης έχει ήδη ενσωματωθεί περισσότερο στην καθημερινή ζωή τους, απ’ ότι σε πολιτισμούς που προέρχονται από την ευρωπαϊκή ήπειρο. Αυτό βέβαια έχει δύο διαφορετικά αποτελέσματα: το πρώτο είναι ότι η χρήση της τέχνης δεν γίνεται αντιληπτή ως κάτι πέρα ​​από τον κανόνα και ότι είναι ευκολότερο για τους ανθρώπους να οδηγηθούν σε αυτήν. Από την άλλη πλευρά, η αποικιοκρατία και η παγκοσμιοποίηση έχουν επηρεάσει πάρα πολύ την ιδέα του πώς θα έπρεπε το επάγγελμα αυτό να είναι, με αποτέλεσμα η καλλιτεχνική θεραπεία να μην αναγνωρίζεται ως επάγγελμα εφάμιλλου εκείνου του δασκάλου ή του γιατρού.

Επιπλέον, διαπιστώνονται διαφορές ακόμη και μέσα στο ευρωπαϊκό ηπειρωτικό επίπεδο, όπως για παράδειγμα στη Γαλλία, για να αναγνωριστεί και να εργαστεί κάποιος ως επαγγελματίας καλλιτέχνης θεραπείας, οι σπουδές στην ψυχολογία προαπαιτούνται. Ταυτόχρονα, σε χώρες όπως η Ιταλία και η Ελλάδα, το εν λόγω επάγγελμα είναι προσβάσιμο σε μια μεγαλύτερη μερίδα του πληθυσμού όπως σε εκπαιδευτές, επαγγελματίες καλλιτέχνες κ.ά. που μπορούν να ακολουθήσουν το μονοπάτι αυτό. Τα τελευταία χρόνια, η καλλιτεχνική θεραπεία έχει κερδίσει πολλή υποστήριξη και εστίαση ως τρόπος εργασίας με ευάλωτες ομάδες, φτάνοντας σε μεγαλύτερο βαθμό αναγνώρισης από το κοινό.

Οι θεραπευτές μέσω τέχνης μπορούν να δουλεύουν σε διαφορετικά περιβάλλοντα. Τα νοσοκομεία, τα κοινοτικά κέντρα και τα σχολεία είναι μερικά από τα περιβάλλοντα στα οποία μπορεί να εφαρμοστεί η εργασία τους. Μέσω διαφορετικών μεθόδων, η καλλιτεχνική θεραπεία προσπαθεί να εμπλέξει το μυαλό, το σώμα και το πνεύμα με τρόπους που μπορούν να προσφέρουν περισσότερο από τη λεκτική έκφραση.

Μέσω ολοκληρωμένων μεθόδων, η καλλιτεχνική θεραπεία εμπλέκει το μυαλό, το σώμα και το πνεύμα με τρόπους που ξεχωρίζουν από τη λεκτική έκφραση και μόνο. Οι κιναισθητικές, αισθητήριες, αντιληπτικές και συμβολικές ευκαιρίες προσκαλούν εναλλακτικούς τρόπους δεκτικής και εκφραστικής επικοινωνίας, οι οποίοι μπορούν να παρακάμψουν τους περιορισμούς της γλώσσας. Η οπτική και συμβολική έκφραση δίνει φωνή στην εμπειρία και την ενδυνάμωση των ατομικού, κοινοτικού και κοινωνικού μετασχηματισμού.

Για περισσότερες πληροφορίες πάνω στο θέμα, μπορείτε να επισκεφτείτε τα παρακάτω: